ویتامین D

 مقدار ویتامین D از طریق سنجش غلظت ۲۵(OH)D در پلاسمای خون اندازه‌گیری می‌شود که نشان‌دهنده مقدار دریافت از غذا و تولید ویتامین D با واسطه نور UV در پوست است. غلظت معمول ویتامین D در پلاسما بین ۲۵ و ۱۳۰ نانومول در لیتر بسته به موقعیت جغرافیایی است. یک میگروگرم ویتامین D معادل با ۴۰ واحد است (IU). غلظت‌های کمتر از ۲۵ نانومول بر لیتر، به عنوان حالت کمبود ویتامین D در نظر گرفته می‌شوند.

ویتامین‌ D در غذاها نسبتا پایدار است. ذخیره، پردازش و پختن غذاها تاثیر اندکی بر فعالیت آن دارد اگرچه در شیر غنی شده تا ۴۰ درصد، ممکن است ویتامین افزوده شده در اثر تماس با نور از بین برود.

• ویتامین D همراه با ویتامین K، C، B6 و کلسیم برای تشکیل استخوان ضروری هستند.
• زنانی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند، میزان بیشتری از ترکیب ۱,۲۵(OH)D را در خون خود دارند.
• شواهد نشان می‌دهد که غلظت‌های بالای ویتامین D منجر به ایجاد لک‌های پوستی می‌شود.
• کلستیرامین (نوعی رزین که برای توقف بازجذب نمک‌های صفرا استفاده می‌شود) و داروهای ضد یبوثت بر پایه روغن‌های معدنی، مانع جذب ویتامین D در روده می‌شوند.
• هورمون‌های اورتیکواستروئیدی، داروهای ضد تشنج و الکل ممکن است با کاهش پاسخ بدن به ویتامین D جذب کلسیم را تحت تاثیر قرار دهند.
• مطالعات بر روی حیوانات نشان داده است که داروهای ضد تشنج آنزیم‌های کبدی را تحریک می‌کنند و منجر به افزایش شکستن و ترشح ویتامین D می‌شوند.
• داروهای ضد بیهوشی خاصی نیز سطح ۱,۲۵(OH)D در پلاسما را کاهش می‌دهند و منجر به کمبود ویتامین D می‌شوند.

کمبود ویتامین D باعث افزایش سطح هورمون پاراتیروئید (PTH) می‌شود که به دنبال آن هومئوستازی یا تنظیم طبیعی کلسیم و فسفات دچار اختلال می‌شود. در کودکان، علایم غیر اختصاصی مثل بی‌قراری، تحریک‌پذیری، تعریق زیاد و اشتهای کم ممکن است ایجاد شود. کمبود طولانی مدت ویتامین D باعث ایجاد نرمی استخوان (حالتی که با کندی پیشرفته و ناهنجاری‌های استخوانی در نتیجه کاهش دسترسی به فسفات و کلسیم ایجاد می‌شود) می‌شود. شکنندگی استخوان نیز باعث تجمع ناکافی مواد معدنی در مینای دندان می‌شود که به پوسیدگی دندان منجر می‌شود. از علایم نرمی استخوان که حالتی مثل ریکتز در بزرگسالان است، می‌توان به درد استخوان و عضلات اشاره کرد که در صورت پیشرفت، به ضعف عضله و اسپاسم یا گرفتگی عضلات منجر می‌‌شود و همچنین احتمال ابتلا به عفونت‌ها را نیز افزایش می‌دهد. کمبود شدید ویتامین D باعث شکنندگی استخوان‌ها می‌شود. ناکافی بودن ویتامین D نیز باعث تخلخل در استخوان (حالتی که کمبود تراکم در استخوان باعث ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها و افزایش احتمال افتادگی، ترک برداشتن و ضعف عضلات، می‌شود. در کنار علایم مربوط به استخوان‌ها، کمبود ویتامین‌ D باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل بیماری‌های خودایمن، بیماری‌های قلبی، عفونی و دیابت نوع ۲، می‌شود.

گروه‌های در معرض خطر

• کلیه افرادی که در یک موقعیت جغرافیایی با عرض جغرافیایی بیشتر از ۴۰ درجه در طول زمستان زندگی می‌کنند
• افرادی که به صورت طبیعی پوست تیره‌تری دارند
• گیاهخواران
• افرادی که در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند یا به میزان کمی قرار می‌گیرند:
• افراد پیری که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند
• افرادی که به دلیل مراقبت از سلامت و یا آرایش در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند
• کارکنان شیفتی یا معادن زغال‌سنگ
• افرادی که از پوشش‌های خاصی استفاده می‌کنند (افراد مذهبی یا در فرهنگ‌های مختلف)
• افراد بیمار (برای مثال افراد مبتلا به سرطان پوست و کسانی که طولانی مدت در بیمارستان بستری هستند)
• اختلالات پزشکی خاص مثل چاقی یا کمبود وزن، بیماری کبد آخرین مرحله، بیماری کلیه و سندروم سوء جذب مواد غذایی (مثل سیستیک فیبروزیس، بیماری‌های شکمی و بیماری التهابی روده، یا داروهایی که بر متابولیسم ویتامین D تاثیر می‌گذارند
• نوزادان (در صورتی که شیر مادر میزان کمی ویتامین D داشته باشد)

مسمومیت با ویتامین D تنها با مصرف مقادیر مکمل بیش از ۵۰۰۰۰ IU در روز، ایجاد می‌شود. افزایش ویتامین D مشکلات جدی را ایجاد می‌کند به طوری که باعث ایجاد آسیب دائمی در کلیه‌ها، عقب ماندگی رشد، سخت شدن یا کلسیفه شدن بافت نرم و حتی مرگ می‌شود. علایم خفیف مسمومیت با ویتامین D باعث ایجاد تهوع، ضعف، یبوثت و تحریک‌پذیری، است. افزایش بیش از حد ویتامین D با تماس طولانی مدت با آفتاب ارتباطی ندارد به دلیل اینکه یک مکانیزم تنظیمی از تولید بیش از حد ویتامین D جلوگیری می‌کند. حداکثر میزان دریافت ویتامین D در حدود ۱۵۰۰ IU در روز برای نوزادان، ۲۵۰۰-۳۰۰۰ IU در روز برای کودکان و ۴۰۰۰ IU در روز برای بزرگسالان، مشخص شده است.

در درمان نرمی استخوان، دز یا غلظت روزانه ۴۰ میکروگرم (۱۶۰۰ IU) ویتامین D باعث تنظیم غلظت طبیعی کلسیم و فسفر در پلاسما بعد از ۱۰ روز می‌شود. این دز می‌توانند به طور پیوسته تا ۱۰ میکروگرم (۴۰۰ IU) در روز بعد از یک ماه درمان، کاهش یابد. آنالوگ‌های ویتامین D (ویتامین D سنتزی) اغلب برای درمان بیماری‌های التهابی پوستی مثل پسوریازیس استفاده می‌شوند. ویتامین D همچنین به عنوان درمان پیشگیری کننده برای تعدادی از بیماری‌ها عمل می‌کند. نتایج مطالعات اپیدمیولوژیک و شواهد به دست آمده از مدل‌های حیوانی نشان می‌دهد که احتمال چندین بیماری خود ایمنی (شامل مالتیپل اسکلروزیس یا MS، دیابت وابسته به انسولین و روماتیسم) با میزان کافی ویتامین D در بدن، کاهش می‌یابند.

همچنین به طور واضحی نتایج نشان می‌دهد که ویتامین D نقش مهمی را در پیشگیری از شکنندگی استخوان دارد چون کمبود این ویتامین عامل اصلی ایجاد این بیماری‌ها است. یک مطالعه در میان ۷۲۰۰۰ زن یائسه در طول ۱۸ سال انجام شد و نتایج نشان داد که زنانی که حداقل ۱۵ میکروگرم در روز (۶۰۰ IU VD/day) از طریق غذا یا به فرم مکمل ویتامین D را مصرف می‌کنند، ۳۷ درصد کمتر از بقیه زنان دچار شکستگی استخوان ران می‌شوند. شواهد مطالعات بالینی نشان می‌دهد که مکمل ویتامین D فقدان مواد معدنی استخوان و احتمال ایجاد تخلخل و شکستگی استخوان در زنان و مردان را کاهش می‌دهد. مطالعات و تحقیقات گوناگون نشان داد که کمبود دریافت ویتامین D در بدن منجر به افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده، سینه و پروستات می‌شود. مطالعات اخیر نشان داد که ویتامین D3 تا ۸۷ درصد قوی‌تر از ویتامین D2 عمل می‌کند و همین امر نشان می‌دهد که ویتامین D3 اثر قوی‌تر در جلوگیری از شکستگی استخوان دارد.

نرمی استخوان ارثی وابسته به ویتامین D (نوع ۱ و ۲)

این فرم‌های نادر نرمی استخوان بر خلاف تامین مقادیر کافی از ویتامین D ایجاد می‌شوند. این بیماری‌ها بیماری‌های ارثی هستند که در آن ساخت یا استفاده از ۱,۲۵(OH)D به طور ناقصی اتفاق می‌افتد.