ویتامین B6
معانی مترادف: ویتامین B6 متشکل از سه فرم است: پیریدوکسین یا پیریدوکسال (الکل)، پیریدوکسال (آلدهید) و پیریدوکسامین (آمین).
ویتامین B6 به عنوان یکی از هشت ویتامین B برای تبدیل گلیکوژن به گلوکز در بدن ضروری است. گلوکز برای تولید انرژی و ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی که پیام‌ها را از یک سلول عصبی به سایر سلول‌های عصبی انتقال میدهد، استفاده میشود. ویتامین B6 همچنین برای آنزیم‌های اصلی مسئول ساخت پروتئین‌ها و کمک به تولید هورمون‌ها، گلبول‌های قرمز خون و سلول‌های سیستم ایمنی، ضروری است. مطالعات نشان داده است که ویتامین B6 به دلیل اینکه این افراد بیشتر دچار عملکرد ناقص ایمنی هستند، به ویژه برای بزرگسالان اهمیت دارد.
شیمی ویتامین B6
ویتامین B6 واژه کلی است که برای همه مشتقات ۲-hydroxy 2-methylpyrimidine که فعالیت زیستی پیریدوکسین دارندف استفاده میشود. علاوه بر الکل پیریدوکسین، این ترکیبات شامل آلدهید پیریدوکسال و آمین پیریدوکسامین و جایگزین ۵’-فسفات آن‌ها (PLP، PNP و PMP)، هستند. همه این ترکیبات از نظر تغذیه‌ای برابر هستند و به طور متابولیکی قابلیت تبدیل به پیریدوکسال فسفات (PLP) هستند که تنها ترکیب ویتامین B6 است که عملکرد کوفاکتور آنزیمی دارد.
عملکردهای ویتامین B6
- ساخت انتقال دهنده‌های عصبی
- ساخت گلبول‌های قرمز
- ساخت نیاسین
- تخریب هوموسیستئین به سیستئین
- مهار پیام‌رسانی هورمون استروئیدی
- مراقبت از سیستم ایمنی
منابع غذایی ویتامین B6
ویتامین B6 به طور گسترده در غذاها و به فرم‌های اتصال‌یافته وجود دارد. پیریدوکسین در گیاهان وجود دارد در حالی‌که پیریدوکسال و پیریدوکسامین در بافت‌های جانوری و به فرم PLP وجود دارد. منابع غنی ویتامین B6 شامل گوشت جوجه و گاو، گوشت خوک و گوساله، ماهی (سالمون، تن، ساردین، هالیبوت و شاه‌ماهی)، مغزیجات (گردو و بادام‌زمینی)، مخمر آبجو و جوانه گندم، هستند. در اصل، سبزیجات و میوه‌ها منابع ضعیفی برای ویتامین B6 هستند اگرچه برخی از انواع این غذاها وجود دارند که مقادیر قابل توجهی از پیریدوکسین مثل عدس، کدوی سبز، آووکادو و موز، دارند.
جذب و ذخیره‌سازی در بدن
همه این فرم‌های ویتامین B6 (پیریدوکسین، پیریدوکسال و پیریدوکسامین) به آسانی در روده کوچک از طریق یک فرآیند وابسته به انرژی جذب میشود. همه این فرمها در کبد طی فرآیندی که به زینک و ریبوفلاوین نیاز دارد، به پیریدوکسال فسفات تبدیل می‌شوند. دسترسی زیستی ویتامین B6 با منبع گیاهی متفاوت است و در محدوده ۰ تا ۸۰ درصد قرار دارد. برخی از گیاهان حاوی پیریدوکسین گلیکوزاید هستند که نمی‌تواند با آنزیم‌های روده‌ای تجزیه شود. اگر چه این گلیکوزایدها ممکن است جذب شوند ولی در فعالیت ویتامین موثر نیستند. توانایی ذخیره ویتامینهای محلول در آب در مقایسه با ویتامینهای محلول در چربی کم است. مقادیر کم از پیریدوکسین در بافت‌های بدن به ویژه به فرم PLP در کبد و عضلات توزیع میشود. PLP در پلاسما و گلبول‌های قرمز به طور محکم با پروتئین‌های آلبومین و هموگلوبین متصل شده است. به دلیل اینکه نیمه عمر پیریدوکسین حدود ۲۵ روز است و به میزان زیادی به پروتئین‌های پلاسما متصل نمی‌شود، در یک رژیم فاقد پیریدوکسین ظرف مدت ۲ تا ۶ هفته مقادیر ذخیره اندک آن مصرف میشود. پیریدوکسین اضافی ابتدا به فرم ۴-پیریدوکسیک‌اسید به داخل ادرار و به میزان محدود به داخل مدفوع دفع میشود.
چندین راه مستقیم و غیر مستقیم برای اندازه‌گیری میزان ویتامین B6 در یک فرد وجود دارد. روش‌های مستقیم شامل تعیین PLP در پلاسما و تعیین دفع ادراری ۴-پیریدوکسیک‌اسید (۴-PA) است. راه انتخابی برای سنجش کمی هر دو ترکیب، کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا است. غلظت کل ویتامین B6 در خون معمولا بین ۳۵-۱۱۰ nm/L از PLP است. غلظتهای PLP به کمبود ویتامین B6 که با روش غیر مستقیم تعیین شده است، بستگی دارد. روش‌های غیر مستقیم فعالیت آنزیم‌های وابسته به پیریدوکسین را در گلبول‌های قرمز با افزودن PLP اندازه‌گیری می‌کند. این فرآیند در حقیقت ضریب فعال‌سازی آلانین آمینوترنسفراز گلبول قرمز (EAST-AC) یا ضریب فعال‌سازی آسپارتات آمینوترنسفراز گلبول قرمز را تعیین می‌کند. نسبت ضریب فعالیت با تحریک به فعالیت بدون تحریک، تعیین کننده مقدار ویتامین B6 است. برای EAST-AC، مقادیر بالاتر از ۱.۸ نشان دهنده کمبود ویتامین B6، مقادیر بین ۱.۷-۱.۸ ناحیه مرزی و مقادیر کمتر از ۱.۷ از ویتامین B6 کافی است. برای جمعیت‌های بزرگ، تست لود تریپتوفان روش دیگری برای تعیین کمبود ویتامین B6 است. ویتامین B6 در تبدیل تریپتوفان به نیاسین نقش دارد. کمبود ویتامین B6 مانع از انجام این فرآیند میشود و میزان زیادی زانتورنیک‌اسید تولید می‌کند. اگر تریپتوفان منجر به افزایش دفع زانتوریک‌اسید شود، کمبودی در ویتامین B6 مشاهده میشود.
پیریدوکسین نسبتا به دما مقاوم است اما پیریدوکسال و پیریدوکسامین به دما مقاوم نیستند. بنابراین پاستوریزاسیون منجر به از دست رفتن ۲۰ درصد از محتوای ویتامین B6 در شیر میشود. ویتامین B6 با اکسید شدن، نور UV و محیط‌های قلیایی تخریب میشود. به دلیل حساسیت ویتامین B6 به نور، در صورت قرار گرفتن شیر در بطری شیشه‌ای یا در معرض نور آفتاب، مقدار ۵۰ درصد ویتامین B6 در طی مدت زمان کمی از بین می‌رود. مواد قلیایی مثل جوش شیرین نیز پیریدوکسین را تخریب می‌کند. انجماد سبزیجات باعث از بین رفتن ۲۵ درصد از ویتامین B6 میشود در حالی که آسیاب غلات باعث هدر رفتن ۹۰ درصد از محتوای آن میشود. مقدار ویتامین B6 از دست رفته در حین پخت و پز از چند درصد ت حدود نیمی از ویتامین B6 موجود در غذا، متغیر است. از دست رفتن ویتامین B6 ناشی از پختن و ذخیره مواد غذایی، در محصولات جانوری بیشتر است.
- ویتامینهای خاصی از کمپلکس ویتامینهای B (نیاسین، ریبوفلاوین، بیوتین) به صورت هم افزا با مشتفات ویتامین B6 عمل میکنند.
- ویتامین B6 برای تکمیل عملکرد خود به زینک و منیزیم نیاز دارد.
- بیش از ۴۰ نوع دارو وجود دارد که با متابولیسم ویتامین B6 مداخله میکنند و منجر به کم شدن مقدار آن میشود.
- فنیتواین (داروی ضد صرع)
- تئوفیلین (دارویی برای بیماری تنفسی)
- فنوباربیتون (یک داروی باربیتورات که در اصل برای خواص ضد صرعی استفاده میشود)
- دزوکسیپیریدوکسین (یک داروی ضد سل)
- هیدرالازین (داروی ضد فشار بالا)
- سیکلوسرین (یک آنتیبیوتیک)
- ویتامین B6 اثر درمانی لوودوپا را با افزایش متابولیسم آن، کاهش میدهد
- لوودوپا به عنوان دارویی که با PLP کمپلکس شیف تشکیل میدهد، مقدار ویتامین B6 را کاهش میدهد
کمبود ویتامین B6 به تنهایی مشاهده میشود به دلیل اینکه کمبود این ویتامین همراه با سایر ویتامینهای کمپلکس B به خصوص ریبوفلاوین مشاهده میشود و ریبوفلاوین برای ساخت کوآنزیم PLP ضروری است. یک مطالعه رژیمی اخیر نشان داد که بخش اعظم یک جمعیت مورد مطالعه، مقدار دریافت ویتامین B6 کمتر از مقادیر RDI دارند.
ویتامین B6 در کلیه فرمها به خوبی قابل تحمل است اما مقادیر بیشتر یا اضافی آن سمی است. غلظتهای ویتامین B6 خوراکی به فرم پیریدوکسین تا ۵۰ برابر مقدار RDI (100 میلیگرم) به مدت ۳ تا ۴ سال، عوارض جانبی ایجاد نمیکند. غلظت روزانه ۵۰۰ میلیگرم و بیشتر منجر به ایجاد آسیب عصبی حسی بعد از چندین سال مصرف خوراکی میشود در حالی که دریافت مقدار بیش از ۱ گرم در روز در طول چندین ماه ممکن است آسیبهای عصبی حسی برگشتپذیری را ایجاد کند. آسیب عصبی حسی به عنوان نقطه نهایی کلیدی برای تعیین بیشترین مقدار قابل تحمل (UL) تا ۱۰۰ میلیگرم در روز (IOM) برای بزرگسالان است، اگرچه که مکملهای با غلظت بالاتر از این مقدار نیز برای اکثر افراد ایمن است. خوشبختانه بیشتر این علایم با قطع مصرف ویتامین B6 قابل برگشت است. EFSA در سال ۲۰۰۶ مقدار UL برابر ۲۵ میلیگرم در روز را تعیین کرد. امروزه مصرف مقادیر روزانه بیش از ۵۰۰ میلیگرم در روز عوارض جانبی متعددی را در پی دارد.
کم‌خونی سیدروبلاستیک و اختلالات متابولیسمی وابسته به پیریدوکسین
پیریدوکسین درمان پذیرفته شده برای کم خونی سیدروبلاستیک و اختلالات متابولیسمی وابسته به پیریدوکسین است. در برخی از موارد، مقدار مصرفی روزانه ویتامین B6 در محدوده ۴۰-۲۰۰ میلیگرم در روز برای درمان این بیماری تعیین شده است. کمبود ویتامین B6 همچنین با کم خونی هایپوکرومیک میکروسیستیک (کم خونی که یا کوچک شدن و کاهش غلظت گلبول‌های قرمز همراه است) همراه است.
PMS (سندروم پیش از قاعدگی)
برخی از مطالعات نشان داده است که ویتامین B6 با غلظت ۱۰۰ میلیگرم در روز برای تسکین و بهبود علایم PMS مفید است.
تهوع و استفراغ ناشی از بارداری (Hyperemesis gravidarum)
پیریدوکسین اغلب تا غلظت ۴۰ میلیگرم در روز برای درمان تهوع و استفراغ در حین حاملگی، استفاده میشود.
افسردگی
پیریدوکسین همچنین برای کمک به بهبود علایم افسردگی به ویژه در زنانی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده میکنند، موثر است. اگرچه که تست‌های بالینی هنوز شواهد کافی برای این مورد را اعلام نکرده است.
سندروم کارپال تونل (مربوط به گیر افتادن عصب دست و درد در ناحیه مچ دست)
پیریدوکسین در بهبود علایم سندروم کارپال موثر است.
هایپرهوموسیستئینمیا/بیماری‌های قلبی عروقی (CVD)
افزایش سطح هوموسیستئین در خون به عنوان ریسک فاکتوری در بیماری تصلب شرائین شناخته میشود. مطالعات متعدد نشان داده است که ویتامین B6، ویتامین B12 و فولیک‌اسید می‌تواند افزایش بحرانی سطح هوموسیستئین در خون را کاهش دهد.
عملکرد سیستم ایمنی
افراد مسن معمولا کسانی هستند که از نقص سیستم ایمنی رنج می‌برند. دریافت مقدار کافی ویتامین B6 ضروری است و نشان داده شده است که مقدار ویتامین B6 مورد نیاز برای بهبود سیستم ایمنی بیشتر از مقدار تعیین شده RDI (2.4 میلیگرم در روز برای مردان و ۱.۹ میلیگرم در روز برای زنان) است.
آسم
بیماران آسمی که ویتامین B6 دریافت میکنند ممکن است مشکلات کمتری مربوط به حملات خس خس سینه، سرفه و دشواری تنفس داشته باشند.
دیابت
مطالعات نشان داده است که بیماران خاص مبتلا به دیابت ملیتوس یا دیابت گوارشی، با دریافت ویتامین B6 تحمل بیشتری برای گلوکز نشان می‌دهند.
سنگ‌های کلیه
گلایوکسیلات ممکن است به اگزالیک‌اسید اکسید شود و منجر به ایجاد سنگ‌های کلیه کلسیم اگزالات شود. پیریدوکسال فسفات به عنوان یک کوفاکتور برای شکستن گلایوکسیلات به گلایسین عمل می‌کند. شواهدی وجود دارد که مقادیر بالای ویتامین B6 (بیش از ۱۵۰ میلیگرم در روز) برای متعادل کردن متابولیسم اگزالیک‌اسید و کاهش ایجاد سنگ کلیه ضروری است. با این حال، مطالعات بیشتری باید در مورد ارتباط بین ویتامین B6 و سنگ کلیه قبل از نتیجه‌گیری نهایی، انجام شود.
حساسیت به کلوتامات
افرادی که به گلوتامات که اغلب برای تهیه غذاهای آسیایی استفاده میشود، حساسیت دارند، معمولا علایم سردرد، تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب) و تهوع دارند. مقادیر بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیگرم پیریدوکسین می‌تواند کاربرد درمانی داشته باشد.
اوتیسم
درمان با مقادیر بالای پیریدوکسین، به بهبود بیماری اوتیسم در حدود ۳۰ درصد از موارد کمک می‌کند.
میزان پیشنهادی دریافت روزانه (RDI)
مقدار پیشنهادی مصرف روزانه ویتامین B6 بر اساس سن، جنسیت، معیارهای مورد نظر و گروه در معرض خطر (قسمت گروه‌های در معرض خطر را ببینید) متفاوت است. نیاز به مصرف ویتامین B6 وقتی زیاد میشود که غذاهای حاوی مقدار بیشتری از پروتئین مصرف شود، به دلیل اینکه متابولیسم پروتئین تنها در صورت عملکرد صحیح مشتقات ویتامین B6 عمل می‌کند. زنان باردار و شیرده به میزان ۰.۷ میلیگرم ویتامین B6 بیشتری برای جبران نیازهای جنین یا نوزاد، نیاز دارند.
مکمل‌ها و غذاهای تقویتی
رایج‌ترین فرم ویتامین B6، پیریدوکسین هیدروکلراید است که برای تقویت غذاها، مکملهای رژیمی و محصولات دارویی مثل کپسول‌ها، قرص‌ها و آمپول‌ها استفاده میشود. ویتامین‌ها به ویژه کمپلکس B برای غنی کردن غلات، استفاده می‌شوند. غذاهای رژیمی مثل غذاهای نوزادان و رژیم‌های لاغری اغلب با ویتامین‌هایی مثل پیریدوکسین غنی می‌شوند.
تاریخچه ویتامین B6
۱۹۲۶
گلدبرگر و همکارانش، به موش‌ها رژیم غذایی فاقد مواد پیشگیری کننده از پلاگرا را دادند، و این حیوانات ضایعات پوستی را نشان دادند
۱۹۳۴
گیورجی، ابتدا فاکتوری را به عنوان ویتامین B6 یا آدرمین شناسایی کرد که قادر به درمان بیماری‌های پوستی موش‌ها (آکرودینای موش) بود. این فاکتور سپس به عنوان فاکتور ضد آکرو-دینای موش شناخته شد که کمبود آن پلاگرای موشی ایجاد می‌کرد
۱۹۳۵
Birch و گیورگی موفق به جداسازی ریبوفلاوین و ویتامین B6 از فاکتور ضد پلاگرا (P-P) کشف شده توسط گلدبرگر و تیمش شدند
۱۹۳۸
Lepkovsky اولین فردی بود که فرم کریستالی ویتامین B6 را جداسازی کرد. به طور جداگانه‌ای بعدها چندین گروه جداسازی ویتامین B6 کریستالیزه شده را از برنج پاک شده نشان دادند (Keresztesy و Stevens، Kuhn و Wendt، و Ichiba و Michi)
۱۹۳۹
Harris و Folkers ساختار پیریدوکسین را تعیین کردند و موفق به ساخت ویتامین شدند. گیورجی نام پیریدوکسین را نشان داد
۱۹۴۵
Snell نشان داد که دو فرم دیگر از ویتامین به نام‌های پیریدوکسال و پیریدوکسامین وجود دارد
۱۹۵۷
Snyderman مقدار ویتامین B6 مورد نیاز برای انسان را تعیین کرد
